Tin tức - Sự kiện

Vai trò của chuyển đổi số trong chuyển dịch kinh tế: Đòn bẩy cho sự phát triển bền vững và bứt phá

Chào bạn! Bạn có bao giờ tự hỏi, tại sao dạo gần đây, các quốc gia, các doanh nghiệp đều “rần rần” nói về chuyển đổi số không? Phải chăng nó chỉ là một trào lưu nhất thời? Hay đằng sau đó là cả một câu chuyện lớn hơn về sự thay đổi của nền kinh tế toàn cầu? Hôm nay, chúng ta hãy cùng nhau “tám” chuyện về vai trò của chuyển đổi số trong chuyển dịch kinh tế, một chủ đề mà mình tin rằng sẽ giúp bạn nhìn nhận rõ hơn về tương lai đấy. Bạn sẽ thấy, chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là áp dụng công nghệ, mà nó còn là một “đòn bẩy” mạnh mẽ giúp các nền kinh tế “lột xác”, từ truyền thống sang hiện đại, từ phụ thuộc tài nguyên sang dựa vào tri thức và đổi mới.

1. Chuyển đổi số là gì và chuyển dịch kinh tế nghĩa là sao?

Để hiểu được mối liên hệ giữa hai khái niệm này, chúng ta hãy cùng “ôn bài” một chút nhé:

1.1. Chuyển đổi số (Digital Transformation)

Như chúng ta đã trò chuyện ở những lần trước, chuyển đổi số là quá trình ứng dụng các công nghệ kỹ thuật số vào mọi khía cạnh của đời sống kinh tế – xã hội. Mục tiêu là để thay đổi tận gốc cách thức hoạt động, cách tạo ra giá trị, và cách tương tác với khách hàng/người dân. Nó không chỉ là việc trang bị máy móc mới, mà còn là sự thay đổi về tư duy, về mô hình kinh doanh, về quản trị và vận hành, để thích nghi và phát triển trong môi trường số.

Ví dụ dễ hiểu nhất, bạn có thể thấy các ứng dụng ngân hàng di động. Thay vì phải ra tận quầy giao dịch, bạn giờ đây có thể thực hiện hầu hết mọi thao tác tài chính trên điện thoại. Đó chính là một biểu hiện của chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng, mang lại tiện ích vượt trội cho người dùng và tối ưu hóa hoạt động cho ngân hàng.

1.2. Chuyển dịch kinh tế (Economic Transformation/Restructuring)

Còn chuyển dịch kinh tế là quá trình thay đổi cơ cấu ngành nghề, cơ cấu lao động, và mô hình tăng trưởng của một nền kinh tế. Mục tiêu là để dịch chuyển từ một nền kinh tế có năng suất thấp, giá trị gia tăng thấp sang một nền kinh tế có năng suất cao hơn, giá trị gia tăng cao hơn, bền vững hơn và có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Thường thì, các nền kinh tế sẽ có xu hướng chuyển dịch từ:

Nông nghiệp sang Công nghiệp.
Công nghiệp sang Dịch vụ và các ngành kinh tế tri thức.

Ví dụ, Việt Nam chúng ta đang trong quá trình chuyển dịch kinh tế mạnh mẽ từ một quốc gia nông nghiệp truyền thống sang một quốc gia công nghiệp và dịch vụ, với mục tiêu vươn lên trở thành nền kinh tế dựa vào tri thức và đổi mới sáng tạo.

Chuyển dịch kinh tế (Economic Transformation/Restructuring)

2. Vai trò “đòn bẩy” của chuyển đổi số trong chuyển dịch kinh tế

Khi đã hiểu rõ hai khái niệm trên, bạn sẽ thấy chuyển đổi số chính là một “chất xúc tác”, một “đòn bẩy” cực kỳ quan trọng giúp quá trình chuyển dịch kinh tế diễn ra nhanh hơn, hiệu quả hơn và bền vững hơn. Nó tác động đến mọi mặt của nền kinh tế, từ vi mô đến vĩ mô.

2.1. Nâng cao năng suất và hiệu quả ở mọi cấp độ

Đây là một trong những vai trò rõ rệt nhất của chuyển đổi số.

Tự động hóa quy trình: Nhiều công việc lặp lại, thủ công có thể được máy móc và phần mềm thực hiện, giúp giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ và giải phóng sức lao động con người. Ví dụ, trong sản xuất, robot có thể lắp ráp sản phẩm nhanh hơn, chính xác hơn công nhân.
Tối ưu hóa quản lý: Các hệ thống quản lý thông minh (ERP, CRM) giúp doanh nghiệp quản lý tài nguyên, khách hàng, chuỗi cung ứng một cách hiệu quả, giảm chi phí vận hành và tăng lợi nhuận.
Ra quyết định dựa trên dữ liệu: Nhờ Big Data và phân tích dữ liệu, các nhà lãnh đạo có thể đưa ra quyết định kinh doanh, hoạch định chính sách một cách chính xác và kịp thời hơn, dựa trên số liệu thực tế thay vì cảm tính.

Hãy hình dung một nhà máy may truyền thống với hàng ngàn công nhân. Khi chuyển đổi số, nhà máy có thể đầu tư vào máy cắt vải tự động, hệ thống quản lý đơn hàng thông minh. Số lượng sản phẩm làm ra trong một giờ tăng lên đáng kể, chi phí vận hành giảm, nhưng chất lượng lại được nâng cao. Điều này trực tiếp góp phần vào việc tăng năng suất của toàn bộ ngành công nghiệp.

2.2. Thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế mới và mô hình kinh doanh đổi mới

Chuyển đổi số không chỉ làm cho các ngành hiện có hiệu quả hơn, mà nó còn khai sinh ra những ngành nghề, mô hình kinh doanh hoàn toàn mới, mang lại giá trị cao hơn.

Kinh tế số (Digital Economy): Đây là toàn bộ các hoạt động kinh tế dựa trên công nghệ số. Từ thương mại điện tử, dịch vụ tài chính số, đến nội dung số, kinh tế chia sẻ (Grab, Airbnb)…
Công nghệ thông tin và Truyền thông (ICT): Ngành này phát triển bùng nổ, trở thành ngành chủ đạo, tạo ra hàng triệu việc làm và đóng góp lớn vào GDP.
Công nghiệp 4.0: Gồm các ngành như Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data), Chuỗi khối (Blockchain)… đang tạo ra những sản phẩm, dịch vụ và giải pháp đột phá.
Mô hình kinh doanh mới: Các doanh nghiệp không còn bị giới hạn bởi không gian vật lý, có thể bán hàng toàn cầu, hoặc cung cấp dịch vụ theo yêu cầu. Ví dụ, một startup nhỏ có thể bán sản phẩm thủ công cho khách hàng ở bất cứ đâu trên thế giới thông qua các nền tảng thương mại điện tử.

Những ngành và mô hình kinh tế mới này thường có giá trị gia tăng cao, ít phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, và tạo ra nhiều cơ hội việc làm chất lượng hơn.

2.3. Tăng cường khả năng cạnh tranh quốc tế

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, khả năng cạnh tranh của một quốc gia hay một doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào năng lực công nghệ và tốc độ chuyển đổi số.

Tiếp cận thị trường toàn cầu: Công nghệ số giúp các doanh nghiệp nhỏ cũng có thể tiếp cận khách hàng trên toàn thế giới thông qua thương mại điện tử, marketing số.
Nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ: Nhờ công nghệ, sản phẩm được sản xuất chính xác hơn, dịch vụ được cá nhân hóa tốt hơn, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế.
Giảm chi phí logistics và giao dịch: Các hệ thống quản lý chuỗi cung ứng số, thanh toán điện tử giúp giảm đáng kể chi phí và thời gian giao dịch xuyên biên giới.

Bạn có thấy các doanh nghiệp Việt Nam đang đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp qua các sàn thương mại điện tử quốc tế không? Đó là một ví dụ về việc chuyển đổi số giúp tăng cường khả năng cạnh tranh và đưa sản phẩm Việt ra thế giới.

2.4. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và chuyển dịch cơ cấu lao động

Khi nền kinh tế chuyển dịch, cơ cấu lao động cũng phải thay đổi. Chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình lại thị trường lao động.

Tạo ra nhu cầu về kỹ năng mới: Các công việc đòi hỏi kỹ năng số, kỹ năng phân tích dữ liệu, kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp, sáng tạo, làm việc nhóm trong môi trường số ngày càng được ưu tiên.
Giảm thiểu lao động giản đơn: Những công việc lặp lại, không đòi hỏi tư duy sẽ dần được thay thế bởi máy móc, buộc lao động phải học hỏi để chuyển đổi sang các vị trí có giá trị cao hơn.
Đào tạo và đào tạo lại (Reskilling & Upskilling): Các chương trình đào tạo kỹ năng số, kỹ năng công nghệ cho người lao động trở thành ưu tiên hàng đầu của chính phủ và doanh nghiệp.

Hãy nghĩ về một nhà máy sản xuất. Khi ứng dụng robot, số lượng công nhân làm công việc tay chân có thể giảm đi. Nhưng bù lại, nhà máy lại cần thêm kỹ sư vận hành robot, chuyên viên bảo trì hệ thống, chuyên gia phân tích dữ liệu sản xuất. Điều này dẫn đến sự dịch chuyển lao động từ công việc giản đơn sang công việc đòi hỏi tư duy và kỹ năng cao hơn.

2.5. Xây dựng chính phủ số và xã hội số, tạo nền tảng vững chắc cho kinh tế

Chuyển đổi số không chỉ diễn ra trong doanh nghiệp mà còn ở cấp độ quốc gia.

Chính phủ số: Việc số hóa các dịch vụ công, dữ liệu công, và quy trình quản lý nhà nước giúp tăng tính minh bạch, hiệu quả, giảm tham nhũng và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn. Ví dụ, việc nộp thuế online, đăng ký kinh doanh trực tuyến giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.
Xã hội số: Bao gồm giáo dục số, y tế số, giao thông thông minh… giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế số.
Tăng cường khả năng chống chịu của nền kinh tế: Trong các cuộc khủng hoảng (như đại dịch COVID-19), các nền kinh tế có mức độ số hóa cao hơn thường có khả năng chống chịu tốt hơn nhờ khả năng làm việc từ xa, thương mại điện tử phát triển, và các dịch vụ công trực tuyến.

3. Thách thức và giải pháp khi chuyển đổi số thúc đẩy chuyển dịch kinh tế

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng quá trình chuyển đổi số trong chuyển dịch kinh tế cũng đi kèm với không ít thách thức.

3.1. Thách thức:

Chi phí đầu tư lớn: Đặc biệt với các công nghệ lõi như AI, IoT, Big Data, đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể.
Khoảng cách số: Giữa các vùng miền, giữa các doanh nghiệp lớn và nhỏ, giữa người trẻ và người lớn tuổi về khả năng tiếp cận và sử dụng công nghệ.
Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao: Đây là rào cản lớn nhất, đặc biệt là các chuyên gia về dữ liệu, AI, an ninh mạng.
An ninh mạng và bảo mật dữ liệu: Rủi ro tấn công mạng, lộ lọt thông tin cá nhân và doanh nghiệp gia tăng khi mọi thứ được số hóa.
Thay đổi tư duy và văn hóa: Khó khăn trong việc thay đổi thói quen, tư duy ngại đổi mới của cả nhà nước, doanh nghiệp và người dân.
Khung pháp lý chưa hoàn thiện: Nhiều vấn đề pháp lý mới phát sinh từ công nghệ số (ví dụ: tiền điện tử, AI) mà khung pháp lý truyền thống chưa theo kịp.

3.2. Giải pháp:

Để vượt qua những thách thức này và phát huy tối đa vai trò của chuyển đổi số trong chuyển dịch kinh tế, cần có sự chung tay của cả Nhà nước, Doanh nghiệp và Cá nhân:

Từ phía Nhà nước:
- Xây dựng chiến lược quốc gia rõ ràng: Với tầm nhìn dài hạn và các mục tiêu cụ thể.
- Đầu tư hạ tầng số đồng bộ: Đảm bảo internet băng rộng, hạ tầng điện toán đám mây… phủ sóng toàn quốc.
- Hoàn thiện khung pháp lý: Xây dựng luật pháp, chính sách phù hợp với sự phát triển của công nghệ số, bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng.
- Khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp: Đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) trong quá trình chuyển đổi số thông qua các chương trình hỗ trợ tài chính, đào tạo.
- Thúc đẩy giáo dục và đào tạo: Tích hợp kỹ năng số vào mọi cấp học, xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về công nghệ.
Từ phía Doanh nghiệp:
- Thay đổi tư duy lãnh đạo: Xem chuyển đổi số là yếu tố sống còn, chủ động đầu tư và dẫn dắt quá trình này.
- Đầu tư vào công nghệ phù hợp: Lựa chọn giải pháp công nghệ hiệu quả, không chạy theo phong trào.
- Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Trang bị kỹ năng số, kỹ năng mềm cho toàn bộ đội ngũ.
- Xây dựng văn hóa đổi mới: Khuyến khích thử nghiệm, chấp nhận rủi ro và học hỏi từ thất bại.
- Tăng cường hợp tác: Với các đối tác công nghệ, viện nghiên cứu, và các doanh nghiệp khác.
Từ phía Cá nhân:
- Chủ động học hỏi và cập nhật kỹ năng số: Xem học tập suốt đời là yếu tố bắt buộc.
- Nâng cao tư duy phản biện: Để không bị “lạc lối” trong biển thông tin và tin giả.
- Thích nghi với sự thay đổi: Sẵn sàng thay đổi công việc, thay đổi cách làm để phù hợp với yêu cầu mới.

Quy trình chuyển đổi số: Hướng dẫn từng bước “biến hình” doanh nghiệp của bạn

Chào bạn, sau khi chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về chuyển đổi số là gì, những lợi ích tuyệt vời mà nó mang lại, và cả

May 25, 2025 No Comments